پرتودرمانی بدن استریوتاکتیک (SBRT) یک روش پرتودرمانی پیشرفته است که برای درمان تومورها در قسمت‌های مختلف بدن استفاده می‌شود. این روش از دوزهای بالای تابش برای هدف‌گیری دقیق تومورها استفاده می‌کند و بافت‌های سالم اطراف را تا حد امکان حفظ می‌کند. این روش به عنوان یک گزینه درمانی غیر تهاجمی برای بیماران مورد استفاده قرار می‌گیرد که قادر به تحمل جراحی نیستند یا ترجیح می‌دهند از جراحی اجتناب کنند.
تکنیک‌ها و تجهیزات مورد استفاده در SBRT
SBRT با استفاده از تکنیک‌های تصویربرداری پیشرفته و سیستم‌های برنامه‌ریزی دقیق انجام می‌شود. این سیستم‌ها شامل موارد زیر هستند:
- سیستم‌های تصویربرداری 3D و 4D: این سیستم‌ها به پزشکان اجازه می‌دهند تا تومورها را با دقت بالا شناسایی و هدف‌گیری کنند و حرکت‌های طبیعی بدن مانند تنفس را در نظر بگیرند.
- تجهیزات پرتو دهی دقیق: دستگاه‌های پرتودرمانی پیشرفته می‌توانند پرتوهای تابشی را با دقت به تومور اعمال کنند و از آسیب به بافت‌های سالم جلوگیری کنند.
- سیستم‌های هدایت تصویری: این سیستم‌ها به پزشکان کمک می‌کنند تا در زمان واقعی موقعیت تومور و بافت‌های اطراف را مانیتور کنند و تغییرات لازم را اعمال کنند.
فرآیند درمان SBRT
- شناسایی و برنامه‌ریزی: در ابتدا، تیم پزشکی با استفاده از تصویربرداری دقیق محل تومور و بافت‌های اطراف را شناسایی می‌کند. سپس برنامه‌ریزی دقیق برای تعیین دوزهای تابشی و نحوه اعمال آن‌ها انجام می‌شود.
- جلسات پرتودرمانی: بیمار برای درمان به اتاق پرتودرمانی می‌رود. تجهیزات پرتودرمانی پیشرفته با دقت بالا پرتوهای تابشی را به تومور اعمال می‌کنند. هر جلسه معمولاً چند دقیقه طول می‌کشد و کل فرآیند درمان ممکن است ۱ تا ۵ جلسه باشد.
- مانیتورینگ و پیگیری: پس از درمان، تیم پزشکی وضعیت بیمار را مانیتور می‌کند و در صورت نیاز تغییرات لازم را اعمال می‌کند.
مزایا و کاربردهای SBRT
- دقت بالا: SBRT به پزشکان اجازه می‌دهد تا با دقت بالا تومورها را هدف‌گیری کنند و آسیب به بافت‌های سالم را به حداقل برسانند.
- کاهش زمان درمان: برخلاف پرتودرمانی‌های سنتی که ممکن است هفته‌ها طول بکشد، SBRT معمولاً در چند جلسه کوتاه انجام می‌شود.
- کاربرد گسترده: SBRT می‌تواند برای درمان تومورهای مختلف از جمله سرطان ریه، کبد، پروستات، ستون فقرات و پانکراس استفاده شود.
- نتایج بالینی مثبت: مطالعات نشان داده‌اند که SBRT می‌تواند نتایج بالینی مثبت و کیفیت زندگی بیماران را بهبود بخشد.
موارد استفاده رایج SBRT
- سرطان ریه: برای بیمارانی که کاندید جراحی نیستند یا رویکرد غیر جراحی را ترجیح می‌دهند، SBRT یک گزینه مؤثر است.
- تومورهای کبد: SBRT می‌تواند تومورهای کبدی را به طور مؤثر هدف قرار دهد و یک گزینه درمانی غیر تهاجمی ارائه دهد.
- متاستازهای ستون فقرات و استخوان: برای تسکین درد و تثبیت نواحی آسیب‌دیده استفاده می‌شود.
- سرطان پروستات: در موارد منتخب سرطان پروستات موضعی، SBRT می‌تواند دوز تابش بالاتری را به تومور برساند در حالی که قرار گرفتن در معرض ساختارهای حیاتی مجاور را کاهش می‌دهد.
- سرطان پانکراس: برای بهبود کنترل موضعی تومور و افزایش اثربخشی سایر درمان‌ها استفاده می‌شود.
عوارض جانبی و مدیریت آن‌ها
با وجود مزایای فراوان، SBRT ممکن است عوارض جانبی نیز داشته باشد. این عوارض جانبی ممکن است شامل خستگی، پوست ملتهب، درد موضعی و تغییرات در عملکرد اعضای مورد درمان باشد. تیم پزشکی با مانیتور کردن دقیق وضعیت بیمار و ارائه مراقبت‌های مناسب، به کاهش و مدیریت این عوارض جانبی کمک می‌کند.
پرتودرمانی بدن استریوتاکتیک (SBRT) با دقت و اثربخشی بالا، یک روش پیشرفته و امیدوارکننده برای درمان تومورهای مختلف بدن است. این روش با کاهش زمان درمان و حفظ بافت‌های سالم، به بهبود کیفیت زندگی بیماران کمک می‌کند.